Czym jest uzależnienie od kofeiny i jakie są jego skutki? Jak pokonać uzależnienie od kofeiny? Jaki wpływ wywiera kofeina na funkcjonowanie organizmu? Jaka dawka jest uznawana za bezpieczną? Na te i inne pytania odpowiadamy w poniższym artykule.
Kofeina – co to takiego?
Kofeina to związek chemiczny zaliczany do alkaloidów purynowych. Zawiera w sobie atomy węgla i azotu. Pozyskuje się ją zarówno z surowców naturalnych, jak i poprzez syntezę chemiczną. To środek psychoaktywny z grupy stymulantów.
Jakie produkty zawierają kofeinę?
Kofeina występuje naturalnie w ponad 60-ciu gatunkach roślin. Znajdziemy ją przede wszystkim w ziarnach kawy i kakaowca oraz liściach herbaty. Zawierają ją także yerba mate, nasiona koli, czy liście ostrokrzewu gujańskiego.
Gotowe produkty zawierające kofeinę to przede wszystkim kawa, herbata, czekolada, coca-cola, napoje energetyzujące, wybrane cukierki i gumy do żucia, suplementy diety, a nawet tabletki przeciwbólowe.
Kofeinizm – czym jest uzależnienie od kofeiny?
Kofeina, a uzależnienie – wielu z nas nie wyobraża sobie poranka, czy popołudnia bez zapachu i smaku świeżo parzonej kawy. Espresso, cappuccino, latte? Dla każdego coś miłego. Nie wszyscy zdają sobie jednak sprawę, że kawa silnie uzależnia, a skutki tego uzależnienia mogą być opłakane.
Podobnie, jak w przypadku większości uzależnień, uzależnienie od kofeiny posiada podłoże emocjonalne. Sam fakt wypijania kilku filiżanek kawy dziennie nie sprawia, że człowiek jest od niej uzależniony. Kofeinizm występuje w momencie, kiedy nie potrafi sobie jej odmówić. Wówczas nawet dolegliwości, takie jak ból głowy, czy brzucha nie są w stanie zniechęcić osoby nim owładniętej do sięgnięcia po kolejną dawkę kofeiny.
Skutki uboczne uzależnienia od kofeiny
Dzienna dawka kofeiny, którą może przyjmować zdrowa, dorosła osoba to ok. 400 mg, co odpowiada mniej więcej czterem filiżankom kawy. Co się jednak stanie, kiedy zaczniemy spożywać jej zbyt wiele? Oto przykre (i groźne dla zdrowia!) konsekwencje, które niesie ze sobą nadużywanie kofeiny:
- Problemy z zasypianiem – kofeiny nie powinno się spożywać do sześciu godzin przed snem. Może ona powodować nie tylko problem z zaśnięciem, ale także pogorszenie jakości snu oraz jego skrócenie.
- Odczuwanie niepokoju – picie napojów z dodatkiem kofeiny kojarzy się z polepszeniem nastroju, uczuciem szczęścia i zastrzykiem energii. Niekiedy ma ona jednak zgubny wpływ na nasze samopoczucie. Odczuwanie niewyjaśnionego lęku powinno być sygnałem do ograniczenia ilości spożywanej kofeiny.
- Ból głowy – zbyt duże dawki kofeiny, a także nagłe jej odstawienie mogą powodować uporczywe bóle głowy, a nawet prowadzić do migreny.
- Przyspieszone bicie serca – dotyczy to głównie osób, których organizm wolno metabolizuje kofeinę. Może to również oznaczać problem zdrowotny. Jeśli zauważymy u siebie niepokojące objawy, warto skonsultować się z lekarzem.
- Wybuchowość i drażliwość – osoby sięgające po kofeinę zbyt często zachowują się impulsywnie, a nawet agresywnie. Ciągłe podenerwowanie i wybuchy złości to znak, że należy ograniczyć kofeinę.
- Zwiększone wydalanie moczu – kofeina posiada właściwości diuretyczne, działa zatem moczopędnie. Może pobudzać nerki, aby pobierały z organizmu zwiększoną ilość płynów i wydalały je. Jest to odczuwalne zwłaszcza przez osoby zmagające się z nadreaktywnością pęcherza.
- Bóle w klatce piersiowej – to bardzo rzadkie zjawisko, ale niekiedy występuje. Głównie u ludzi przyjmujących leki, które uwrażliwiają na kofeinę. Spożycie bardzo dużej ilości kofeiny ogranicza przepływ krwi.
Wpływ kofeiny na organizm
Jaki wpływ wywiera kofeina na organizm? Oddziałuje na konkretne układy w ciele człowieka:
- Układ krwionośny – spożywanie umiarkowanych ilości kawy (ok. 400 mg na dobę) nie wykazuje wpływu na układ krwionośny. Wykazano jednak pewien związek pomiędzy piciem kawy a podnoszeniem poziomu tzw. złego cholesterolu oraz obniżaniem się poziomu tzw. dobrego cholesterolu. Prawdopodobnie nie jest to bezpośredni wpływ kofeiny, ale związków lipidowych kawy, tzw. diterpenów. Zaleca się zatem picie kawy przefiltrowanej.
- Układ nerwowy – kofeina to środek psychostymulujący. Po jej spożyciu odczuwa się podniesienie nastroju, większą chęć do wykonywania różnego rodzaju aktywności, czy zwiększenie koncentracji. Co ciekawe, u osób wypoczętych, wpływ kofeiny okazuje się minimalny. Z kolei u osób przemęczonych, lepsze skutki przynosi spożywanie mniejszej, aniżeli większej ilości kofeiny.
- Układ kostny – badania wykazują, że codzienne spożywanie kofeiny w dużych ilościach może prowadzić do osteoporozy. Spożywanie jej przez dzieci wiąże się natomiast z osłabieniem układu kostnego, a także zwiększa ryzyko złamań. Warto pamiętać, że osoby, które nie przyjmują odpowiedniej ilości wapnia, jednocześnie nie odmawiając sobie kofeiny, narażone są na dodatkowe wydalanie wapnia razem z moczem.
- Układ pokarmowy – kofeina zwiększa ilość wydzielanego kwasu solnego, a także prowadzi do rozkurczania mięśni gładkich układu pokarmowego. Może zatem prowadzić do powstawania zmian zapalnych jelit oraz błony śluzowej żołądka. Podnosi również stężenie gastryny. Ma to szczególne znaczenie dla osób cierpiących na refluks żołądka oraz niestrawność. Gastryna rozluźnia bowiem mięśnie zwieracza przełyku, a w rezultacie nasila objawy wspomnianych chorób.
Odwyk od kawy – jak go przeprowadzić?
Jak widać, nadmierne spożywanie kofeiny niesie ze sobą skutki uboczne. Wiele osób dotkniętych powyższymi objawami zastanawia się, jak odzwyczaić się od kawy? Warto wiedzieć, że nagłe odstawienie kofeiny może poskutkować osłabieniem, sennością, problemami z koncentracją, zmęczeniem, bólem głowy, czy drażliwością. Objawy te występują nawet u osób, które spożywały niewielkie dawki kofeiny, ok. 150 mg na dobę. Nieprzyjemne symptomy mogą potrwać do 10-ciu dni. Objawy takie jak wymioty, czy drażliwość zaobserwowano nawet u niemowląt, których matki spożywały duże ilości kofeiny w trakcie trwania ciąży.
Aby zminimalizować nasilenie objawów, warto odstawiać kofeinę stopniowo. W przypadku kawy mowa tu nie tylko o zmniejszaniu jej ilości, ale również poszukiwaniu zamienników. Pozwolą one przejść ten proces niemal bezboleśnie. Kawę parzoną warto najpierw zastąpić kawą rozpuszczalną, a następnie bezkofeinową. Ta ostatnia, wbrew nazwie, zawiera śladowe ilości omawianego środka pobudzającego.
Pozytywny aspekt spożywania kofeiny
Nie można zapomnieć, że przyjmowanie kofeiny w różniej postaci ma również swoje pozytywne strony. Kofeina pobudza trawienie oraz pracę nerek, sprawia, że szybciej zapamiętujemy i nauka przychodzi nam nieco łatwiej, chroni przed cukrzycą i nowotworami. Zawiera także przeciwutleniacze, które „walczą” z wolnymi rodnikami.
Kofeina to najczęściej spożywany środek psychoaktywny na świecie. Codziennie miliony ludzi raczą się filiżanką kawy, herbaty, czy puszką napoju energetycznego Warto zdać sobie sprawę, w jaki sposób kofeina oddziałuje na organizm i jakie objawy wywołuje uzależnienie od kofeiny. Ciało człowieka nie pozostaje na nią obojętne i być może warto się zastanowić przed sięgnięciem po kolejną porcję ulubionego napoju.
